Planine Kučaj i Beljanica su šesto prirodno područje u Srbiji pod najvišim stepenom zaštite. U društvu Nacionalnih parkova, ovi predeli netaknute prirode naći će se jer su najveći rezervoar pitke vode u Srbiji, imaju velike površine pod šumama u okviru kojih je nekoliko prašumskih rezervata, 3 stroga prirodna rezervata (Vinatovača, klisura Resave i Busovača), oko 150 speleoloških objekata, 12 spomenika prirode i ostalih prirodnih lepota.
Severna granica nacionalnog parka je Beljanica, a južna Kučaj, pod čijim najvišim vrhom izvire Resava. Obuhvata nešto manje od 60.000 hektara, najviše u opštini Despotovac, kao i u atarima Žagubice, Bora i Boljevca. Ovo područje je, pre svega, najveći rezervoar pitke vode u Srbiji sa mnogobrojnim kraškim izvorima i vrelima. Osim toga, ima očuvane velike površine pod šumama, bukovog tipa u okviru kojih je izdvojeno nekoliko prašumskih rezervata. Kučajske planine su najveći nenaseljeni prostor u Srbiji. Pećine i drugi speleološki objekti, njih 150, posebno su blago ovog kraja, a najpoznatije su Velika Atula, Radoševa i Lazareva (Zlotska) pećina. Iz bogatog geonasleđa izdvajaju se Lazarev kanjon, čuvena prerast Samar, uvala Rečke i Busovata. U čitavom području rastu stare, reliktne biljne vrste kao što su tisa, grab, bršljan, jorgovan…
Stanište je 755 takozvanih biljnih taksona, što je petina ukupne flore naše zemlje, a čak 45 je u Crvenoj knjizi flore Srbije. Tu raste i srpska ramonda, poznatiji kao cvet feniks, čijim se nošenjem na reveru u Srbiji obeležava Dan primirja u Prvom svetskom ratu. Planinska celina Kučaj-Beljanica je dom za 23 % faune gmizavaca, 130 vrsta ptica i 70% ukupne faune sisara. Među njima su i ris, vidra, mrki medved i vuk, koji su na “crvenoj listi” ugroženih kičmenjaka Srbije. Oblast novog nacionalnog parka, istovremeno je bogata i kulturno-istorijskim nasleđem, još od praistorije. U okolini Despotovca nađeni su najstariji ostaci ljudskih naseobina na ovim prostorima, a naselje u Zlotskoj pećini u kom su izrađivani nakit, alatke i oružje, postojalo je od četvrtog milenijuma pa do VII veka prije naše ere.
Tu su i manastiri Manasija i Ravanica, ali i Senjski Rudnik, i Aleksandrov potkop, koji je nepokretno kulturno dobro od velikog značaja. Prva obimna istraživanja područja Kučaj-Beljanica urađena su još 1949. godine. Tada su u tom kraju, zaštićeni i proglašeni i prvi spomenici prirode – Velika Atula i Radoševa pećina. Kasnija obimna i višegodišnja istraživanja stručnjaka našeg Zavoda potvrdila su da planinska celina Kučaj-Beljanica poseduje osobine nacionalnog parka. Sama ideja o proglašenju provlačila se dvadesetak godina. Prašumski kompleksi Vinatovača i Busovata su već strogo zaštićeni prirodni rezervati kučajsko-beljaničkog planinskog masiva. Poznati su po očuvanim, vrlo kvalitetnim bukovim šumama. Među njima ima mnogo stabala starijih od 200 godina, dok su neka stabla bukve pravi gorostasi, visoki po 46 metara i prečnika većeg od jednog metra.
Predlažemo da dođete na trku dan ranije i izdvojite vreme za obilazak nekih od fenomenalnih prirodnih lepota, jedinstvenih u ovim krajevima. Detaljnije o tome možete pronaći u našem VODIČU na stranicama trke.
